Phylum Mollusca
ไฟลัมมอลลัสกา
(Phylum Mollusca)
สัตว์ในไฟลัมนี้ เรียกว่า มอลลัสก์ (mollusk) ซึ่งหมายถึงสัตว์ที่มีลำตัวอ่อนนุ่มมีทั้งหมดประมาณ 80,000 สปีชีส์
มีลักษณะสำคัญดังนี้
1. มีสมมาตรเป็นแบบผ่าซีก(bilateral symmetry)
2. มีเนื้อเยื่อ 3
ชั้น ช่องตัวเป็นแบบแท้จริง (eucoelomate animal)
3. ลำตัวอ่อนนุ่มไม่มีปล้องโดยทั่วไปแล้วมีแมนเทิล
(mantle)
ทำหน้าที่ในการสร้างเปลือก ซึ่งเป็นสารจำพวกหินปูน (CaCO3)
แต่บางชนิดอาจไม่มีเปลือก เช่น พวกทากทะเล
4. ระบบทางเดินอาหารเป็นแบบสมบูรณ์มีปากและมีทวารหนักแต่ทางเดินอาหารมักจะขดเป็นรูปตัวยู
(U) ในช่องปากมักจะมีแรดูลา (radula) ซึ่งเป็นสารจำพวกไคทิน
(chitin) ช่วยในการขูดและการกินอาหาร (ยกเว้นพวกหอย 2
ฝาไม่มีแรดูลา)
นอกจากนี้ยังมีน้ำย่อยที่สร้างจากต่อมน้ำลายช่วยในการย่อยอาหารอีกด้วย
5. ระบบหมุนเวียนโลหิตเป็นระบบเปิด (open circulatory system) ซึ่งหมายถึงเลือดไม่ได้อยู่ภายในเส้นเลือดตลอดเวลา
แต่มีบางระยะเลือดไหลเข้าสู่ช่องว่างในลำตัวแล้วจึงไหลกลับเข้าสู่หัวใจอีก
หัวใจของพวกมอลลัสก์ มี 2 – 3 ห้อง
ทำหน้าที่รับส่งเลือด ในน้ำเลือดมีสารเฮโมไซยานิน (hemocyanin) ซึ่งมีธาตุทองแดง (Cu) เป็นองค์ประกอบอยู่หรือเฮโมโกลบิน
(hemoglobin) ซึ่งมีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบอยู่ช่วย
ในการลำเลียงแก๊สออกซิเจน
6. ระบบหายใจพวกที่อยู่ในน้ำหายใจด้วยเหงือก
ส่วนพวกที่อยู่บนบกหายใจด้วยปอดซึ่งเปลี่ยนแปลง
มาจากช่องของแมนเทิลหรืออาจใช้แมนเทิลและผิวลำตัวในการแลกเปลี่ยนแก๊สเพื่อการหายใจ
7. อวัยวะขับถ่ายประกอบด้วยเนฟริเดีย (nephridia) เป็นคู่ๆ ช่วยสกัดของเสียออกจากเลือด
8. ระบบประสาทโดยทั่วไปประกอบด้วยปมประสาท 3 คู่ คือ ปมประสาทที่หัว (cerebral ganglion) ควบคุมการทำงานของอวัยวะที่ส่วนหัว ปมประสาทที่เท้า (pedal
ganglion) ควบคุมอวัยวะที่เท้า (foot) และการหดตัวของกล้ามเนื้อซึ่งทำให้เกิดการเคลื่อนที่
ปมประสาทที่อวัยวะภายใน (visceral ganglion) ควบคุมการทำงานของอวัยวะภายในต่างๆ
ปมประสาททั้ง 3
ส่วนจะทำงานประสานกันโดยมีเส้นประสาทเชื่อมโยงจากปมประสาทที่หัวไปยังปมประสาทที่เท้าและอวัยวะภายในด้วย
9. ระบบสืบพันธุ์
โดยทั่วไปแล้วเป็นสัตว์แยกเพศ เพศผู้และเพศเมียแยกกันบางชนิด เช่น
หอยทากเปลี่ยนเพศได้ (protandic hermaphrodite) การปฏิสนธิมีทั้งภายนอกและภายในร่างกาย
โดยทั่วไปแล้วออกลูกเป็นไข่มีบางชนิดเท่านั้นที่ออกลูกเป็นตัว
10. ร่างกายของมอลลัสก์อ่อนนุ่มไม่แบ่งเป็นปล้อง ประกอบด้วยส่วนต่างๆคือ
10.1 ส่วนหัว (head) บางชนิด เช่น หอยฝาเดียว
หมึก ส่วนหัวเจริญดีมาก มีตาและ หนวดช่วยในการรับสัมผัส
แต่พวกหอยสองฝาส่วนหัวจะไม่ค่อยเจริญ
10.2 ส่วนเท้า (foot) เป็นกล้ามเนื้อช่วยให้หอยเคลื่อนที่อยู่ทางด้านท้อง
(ventral)
10.3 อวัยวะภายใน (visceral mass) เป็นส่วนอวัยวะภายในที่อยู่บริเวณกลางๆลำตัวและภายในส่วนของเท้า
10.4 แมนเทิล (mantle) เป็นเยื่อบางๆ ที่ปกคลุมลำตัวและติดต่อกับพื้นด้านในของกาบหรือเปลือก
แมนเทิลช่วยในการสร้างกาบและเปลือกหอย